Rośliny pnące są bardzo ciekawymi przedstawicielami świata flory. Mogą występować w wielu szerokościach geograficznych, od klimatu umiarkowanego, aż po tropiki. Wiele z nich to cenne rośliny użytkowe, bez których nie istniałoby piwo i wino. Są uprawiane na całym świecie od tysięcy lat. Dzisiaj częściej występują jako rośliny ozdobne, spotykane w ogrodach, w parkach, a także przy ruchliwych ulicach. Mogą tworzyć piękne kwiaty, duże i odporne liście oraz pyszne owoce. Mają szerokie zastosowanie i pełnią różne funkcje. Poniżej przegląd najciekawszych odmian pnączy i sposób ich pielęgnacji.
Zastosowanie pnączy
W ogrodzie pnącza sadzi się przy altankach, odgrywają rolę dekoracyjną, zapewniają intymność i prywatność, bo tworzą zielone i gęste ściany. Niektóre gatunki podczas kwitnienia wydzielają bardzo przyjemny zapach, z tego względu chętnie sadzi się je w miejscach przesiadywania domowników i gości. Pnącza, które są gęste i szybko rosną mogą pełnić funkcję ochronną. Sadzi się je zamiast żywopłotów przy kratach. Mogą być świetną zasłoną dla nieciekawych murów, ścian lub osłaniać mniej reprezentatywne miejsce w ogrodzie. W przestrzeni miejskiej często porastają ekrany akustyczne. Ma to dużo zalet, na pewno zwiększa walory dekoracyjne miejsca, ale też dodatkowo wycisza szum ulicy. Pnącza i liany są nierozłącznym elementem ogrodów naturalistycznych. Zwisają ze starych drzew, w takim miejscu czuje się dzikość przyrody i jej siłę. Bluszcze chętnie sadzone są na murach starych domów. Oprócz tego, że niektóre gatunki pięknie się przebarwiają, będą chronić stare mury przed nadmierną wilgocią. Rośliny pnące sadzi się też przy pergolach lub przy palikach. Niektóre gatunki mogą rosnąć w doniczkach, wić się po balustradach na tarasach i balkonach.
Pnącza użytkowe
Wiele roślin, które wiją się po podporach za pomocą wąsów czepnych, giętkich pędów lub przylg to popularne rośliny uprawne. Z chmielu wytwarza się złociste piwo, a z winorośli produkuje się czerwone lub białe wino. Znane są też odmiany fasoli tycznej, która jest nie tylko smacznym warzywem, ale też pełni ważną funkcję w uprawie roślin w górach. Niektóre gatunki dyni są roślinami pnącymi.
Chmiel zwyczajny
To roślina znana i ceniona od tysięcy lat. Uprawiana od wieków, wciąż cieszy się popularnością. Chmiel został wyhodowany w wielu odmianach, które cenione są przez smakoszy piwa z całego świata. Koneserzy piw kraftowych szczególnie lubią tę roślinę. W ogrodzie chmiel sadzony jest często, ale bywa też intruzem. Ma duży potencjał wzrostowy i nierzadko staje się rośliną niepożądaną i inwazyjną. Raz posadzony w ogrodzie może przenieść się na inne miejsca. Dlatego należy go właściwie pielęgnować i przycinać. Chmiel tworzy liczne, owłosione i szorstkie pędy. Rośnie bardzo szybko, można powiedzieć, że wręcz w oczach. Na pędach pojawiają się duże, powcinane liście. Po pewnym czasie na szczycie pędów pojawiają się charakterystyczne owoce, którymi są szyszki. Na początku są zielone, później żółte, aż w końcu brązowieją. Najlepiej zbierać roślinę, kiedy owocostany są wysuszone i żółte. Po wysuszeniu można zrobić z nich herbatkę. Chmiel słynie z właściwości uspokajających, często występuje jako składnik suplementów w leczeniu bezsenności. Po sezonie wszystkie pędy rośliny wysychają, należy je wyciąć. W kolejnym roku roślina ponownie odbije z części podziemnych.
Winorośl
Winorośle to drugie najważniejsze rośliny uprawne, które mają długą tradycję. Uprawiane od wieków, głównie do produkcji wina, dopiero później wyhodowano wiele cennych odmian, które polecane są jako owoce deserowe. Z winogron wytwarza się rodzynki, niedoceniony dodatek do serników i mieszanek bakaliowych. Roślina pnie się po podporach i mocuje za pomocą delikatnych i długich wąsów czepnych. W naszym klimacie najczęściej uprawia się dzikie gatunki winorośli. Są wytrzymałe na mrozy i na temperatury. W niektórych częściach kraju sadzi się z powodzeniem gatunki uprawne, które używane są do produkcji wina. Wiele winnic znajduje się na południu i zachodzie kraju. Winorośl dzika jest cenną rośliną ozdobną, jej liście przebarwiają się na żółto i pomarańczowo. Jesienią i zimą jest pożywieniem dla ptaków. Sadzona przy altankach może narobić trochę kłopotu. Często pod winoroślą jest po prostu duży bałagan, opadłe owoce, liście i odchody ptaków mogą zniechęcać do odpoczynku. Warto posadzić ją pod murem lub w kącie ogrodu.
Fasola tyczna
Fasola to roślina użytkowa, która ceniona jest w przemyśle spożywczym. Owoce są jadalne, są to strąki z mnóstwem pysznych nasion. Mogą być mrożone, gotowane lub jedzone na surowo. Fasole są też roślinami ozdobnymi, mają piękne kwiaty w kształcie łódeczek. Właściwości tego warzywa są wykorzystywane w ogródkach warzywnych w różnych częściach naszego kraju. Sadzone są przed innymi roślinami i chronią je przed zjedzeniem przez zwierzęta. Ozdobne gatunki fasoli zostały wyselekcjonowane pod względem wielkości kwiatów oraz ich zapachu. Mogą tworzyć strąki, o różnym kształcie i odmiennej, dekoracyjnej barwie, ale nie są to jadalne rośliny.
Pięknie kwitnące rośliny pnące
Wiele gatunków pnączy sadzi się w ogrodach ze względu na nietuzinkowe kwiaty. Mogą być to powojniki, róże pienne lub mniej znane, nieco egzotyczne gatunki. Niektóre z nich wymagają poświęcenia czasu na zabiegi pielęgnacyjne, ochrony przed mrozem lub przed szkodnikami i chorobami. Zadbane rośliny odwdzięczą się kwitnieniem.
Róże pnące
Wiele gatunków róż wymaga prowadzenia przy podporach. Róże tworzą długie pędy, które należy mocować za pomocą drucików lub sznurków, ponieważ rośliny te nie organów czepnych. Róże wymagają słonecznego stanowiska i żyznej, próchniczej ziemi. Nie powinny rosnąć w zachwaszczonych miejscach, bo źle znoszą konkurencję z innymi roślinami o środowisko i zasoby. Róże mogą tworzyć małe i liczne kwiaty albo duże i pojedyncze. Trzeba je przycinać i osłaniać na zimę, na przykład za pomocą kopczyków. Rośliny mogą chorować lub być atakowane przez szkodniki. Wymagają więc zabiegów ochronnych, stosowania nawożenia podczas kwitnienia. Często sadzi się je przy pergolach oraz przy altanach, warto wybierać gatunki, które nie mają kolców, aby uniknąć przypadkowego zranienia.
Powojniki
Najbardziej znane rośliny ozdobne, które tworzą wielkie kwiaty. Wstępują w wielu odmianach, najczęściej spotyka się kwiaty o czterech lub pięciu płatkach korony. Umownie powojniki dzieli się na dzikie gatunki oraz na mieszańce. Te ostatnie są cennymi roślinami ozdobnymi, które powstały dzięki krzyżówkom osobników dzikich. Odmiany różnią się kolorem i budową kwiatów. Wymagają słonecznego i osłoniętego od wiatru stanowiska. Pną się za pomocą giętkich pędów. Powojniki trzeba osłaniać przed zimą, często chorują na mącznika prawdziwego. Wymagają zasilania nawozami wieloskładnikowymi podczas kwitnienia.
Akebia
Pnącze tworzy zdrewniałe pędy, które są mocno poskręcane. Ma bardzo ładne i dekoracyjne liście, ale prawdziwym rarytasem są kwiaty akebii. Roślina kwitnie na początku maja, pąki kwiatowe pojawiają się już przed rozwojem liści. Kwiaty mają kolor bordowy i różowy, są bardzo twarde, niewielkie i pięknie pachną. Aromat przypomina mieszankę wanilii i czekolady. Z tego względu warto sadzić je blisko miejsc, w których się odpoczywa. Młode rośliny powinny być chronione przed mrozem, a starsze nie potrzebują stosowania osłon.
Milin
Miliny kwitną późnym latem, czasem jeszcze jesienią pnącza pokryte są pięknymi kwiatami. Roślina tworzy duże, lejkowate kwiaty, wyglądem przypominają roślinność tropikalną. Młode rośliny kwitną dopiero po paru latach po posadzeniu. Skracanie przekwitniętych kwiatów milinu, powoduje intensywniejsze kwitnienie. To pnącze może rosnąć przy murach, ale też rozciągać się na drutach lub sztywnych linkach.
Wiciokrzewy
Rośliny, które nie mają dużych wymagań wobec siedliska, niektóre gatunki występują w stanie naturalnym w Polsce. Charakteryzują się suchymi pędami, które z wiekiem drewnieją. Latem na roślinie pojawiają się liczne kwiaty, które nieziemsko pachną. Roślina wabi owady i jest miododajna. Pnącze trzeba przycinać, wtedy istnieje szansa, że zakwitnie ponownie jesienią. Wiciokrzew może być atakowany przez mszyce, zaleca się stanowisko półcieniste, które zdecydowanie służy roślinie.
Wisteria
Wisteria, inaczej glicynia to piękna roślina pnąca, która tworzy zwisające i wiechowate kwiatostany o fioletowym kolorze. Wymaga osłoniętego i ciepłego stanowiska. Trzeba ją regularnie przycinać, brak tego zabiegu sprawia, że roślina nie kwitnie. Bardzo dekoracyjnie wygląda w miejscach reprezentatywnych ogrodu. Może zdobić stare ściany lub ceglane mury. Po przekwitnięciu pojawiają się owoce, którymi są długie strąki.
Rośliny o ozdobnych liściach
Pnącza mogą nie tworzyć dekoracyjnych kwiatów, ale mogą mieć oryginalne liście. Czasami pięknie się przebarwiają jesienią. Do klasycznych przykładów należą bluszcze oraz winobluszcze i kokornaki.
Winobluszcze
Rośliny bardzo łatwe w uprawie, szybko rosną i mogą wyrwać się spod kontroli, jeśli nie przycina się ich stanowczo. Roślina tworzy liście złożone lub pojedyncze, klapowane. Wytwarza nieciekawe kwiaty i owoce, które są chętnie zjadane przez ptaki. Winobluszcze niesamowicie przebarwiają się jesienią. Mogą być karminowe, bordowe lub pomarańczowe. Są często sadzone w parkach i jako roślinność na ekranach akustycznych.
Kokornak
Roślina tworzy duże liście o kształcie serca. Blaszki liściowe układają się dachówkowato i tworzą gęsty pokrój. Gatunek świetnie sprawdzi się jako roślina żywopłotowa lub zielona ściana w altanie. Kokornak rośnie szybko i lepiej czuje się w cieniu. Tworzy kwiaty, ale są niewielkie i ukrywają się wśród dużych liści. Po przekwitnieniu na pędach pojawiają się owoce.
Bluszcz
Popularny gatunek, znany jako roślina lecznicza i toksyczna. W stanie naturalnym występuje w lasach, gdzie zwisa z drzew. W ogrodzie może tworzyć niesamowite kompozycje, jest bardzo wytrzymała na brak światła i na mróz. Może kwitnąć i wytwarzać owoce, jest to jednak rzadkie i występuje zwykle u starszych osobników o dobrej kondycji.